Opgelet aandacht voor trauma!
Er is meer en meer oog voor kinderen die een trauma hebben opgelopen. Deze kinderen zijn sneller geprikkeld, gaan moeilijker om met veranderingen, hebben moeite met zelfregulatie, het herkennen en interpreteren van emoties en ervaren tekorten op sociaal emotionele vaardigheden. Maar ook hun werkgeheugen en concentratie heeft te leiden onder het trauma dat ze hebben opgelopen. Ze hebben soms negatieve ervaringen met volwassenen en zien hen niet als steunfiguren. Het is van belang om hun noden te herkennen. Traumasensitieve scholen besteden hier op een systematisch wijze aandacht aan.
Let op! Niet elk kind dat een ingrijpende gebeurtenis meemaakt, raakt getraumatiseerd. Dit vertaalt zich dus niet zomaar in moeilijk hanteerbaar gedrag.
Een traumatische gebeurtenis is een gebeurtenis waarbij je leven bedreigd wordt of je lichamelijke integriteit in gevaar is en waarbij je volkomen machteloos bent. Gewelddadige gebeurtenissen, een auto-ongeluk, vluchten uit thuisland, misbruik, huiselijk geweld, het kan allemaal leiden tot een beschadiging, een trauma. De laatste jaren brengt onderzoek naar voor dat (chronisch) trauma een grote impact heeft op kinderen en jongeren. Trauma-symptomen worden in het onderwijs niet altijd herkend. Gedrag van getraumatiseerde kinderen wordt vaak fout geïnterpreteerd. Ze zijn lastig, niet betrokken, moeilijk hanteerbaar, etc.
Met een traumasensitieve bril naar gedrag kijken wil zeggen dat er een verband gelegd wordt tussen dit gedrag en het onvermogen van een kind dit gedrag te beheersen door de gebeurtenissen die het heeft meegemaakt. Zij hebben specifieke ondersteuning nodig. In de VS, Australië en Canada bestaat al jaren een beweging die ijvert voor trauma-informed schools, in het Nederlands traumasensitieve scholen genoemd.
Traumasensitieve bril
Waar kan je als leerkracht/ school aandacht voor hebben:
- Herdenk discipline: discipine wordt niet bekomen via macht en strategiën van straf en uitsluiting. In plaats daarvan wordt er ingezet op warme en veilige relaties, begrenzen van gedrag en zelfcontrole te bekomen van leerkracht en leerling
- Sociale en emotionele vaardigheden aanleren
- Vorm een fysiek, emotioneel en cognitief veilige omgeving vb. installeren van routines
- Aandacht voor relatievorming
- Voldoende spel en ruimte voorzien
- Kinderen/ jongeren, peers en gezinnen betrekken
- Leerkrachten ondersteunen in vaardigheden ontwikkelen en beelvorming leerling
- Data verzamelen: Hoe vaak komt het moeilijk hanteerbaar gedrag voor? Wanneer? Context waarin het voortkomt? Op deze manier wordt er een objectiever beeld gevormd.
Praktijkvoorbeeld
Iwan was weer weggelopen uit het labo. In zijn tocht door de school gooit hij de jassen op de grond, duwt stoelen omver. Als leerkracht ben je verweesd achtergebleven. Op de klassenraad werd duidelijk dat er ook tijdens andere vakken problemen waren en dat er al meermaals een vechtpartij had plaatsgevonden. De leerlingbegeleider had contact opgenomen met Iwans voogd want hij is een niet -begeleide minderjarige. Toen we zicht kregen op zijn moeilijke situatie zijn we anders naar Iwan gaan kijken. Iwan is hier zonder ouders en heeft op zijn jonge leeftijd al heel wat meegemaakt.
We hebben het aangegrepen om onze schoolwerking te analyseren en te herbekijken. Het viel ons op hoe vaak we grijpen naar maatregelen als straf, nablijven, schorsing, etc. kortom uitsluiting.
Waar hebben we op ingezet:
- We zetten in op signalen tijdig op te merken. Bij labo bijvoorbeeld moet er intens samengewerkt worden en moet je op je medeleerling kunnen vertrouwen. Het lollig gedrag van zijn klasgenoten gaf voor Iwan veel onveiligheid. Samen met de leerkracht hebben we het coöperatief samenwerken sterker ondersteund in de hele klas. Nu ligt het vooraf vast wie je samenwerkingspartner is, er zijn duidelijke rollen en verwachtingen omschreven, er wordt gerichte feedback en feedforward van de leerkracht gegeven op de samenwerking.
- Als hij nu de groep verlaat, ondersteunen we dit. Op zich neemt hij verantwoordelijkheid op. Hij weet dat het niet gaat. We hebben wel afspraken gemaakt waar hij tot rust kan komen in de school en hij mag geen storm van vernieling achter zich laten. Als dit gebeurt moet hij dit herstellen en hebben we samen consequenties vastgelegd.
- We monitoren de voorvallen in de klas en op de speelplaats. Hieruit concludeerden we dat het minder incidenten waren en vooral bij welbepaalde vakken waar er samenwerking verwacht wordt (LO, Natuurwetenschappen, Nederlands, etc.)
- Tijdens de klassenraad trachten we de onderliggende emoties te ontdekken achter negatief gedrag vb. bij uitstappen angst voor de politie om opgepakt te worden. Op deze manier ondersteunen we elkaar in het anders kijken naar Iwan.
- We onderdrukken ook de neiging om steeds in gesprek te willen gaan. Iwan heeft een goede klik met de leerkracht van Natuurwetenschappen. Hij is zijn contact en aandachtspersoon.
- We willen Iwan tijd geven, door zijn leertraject op lange termijn te bekijken en in de bredere context van de school. Tijdens de middagpauze helpt hij de keukenploeg. Hij is graag in de keuken bezig en hij is deel van hechte keukenploeg. Hij voelt zich verbonden met deze mensen.
- Meer betrekken van de voogd op school en een meter of peterschap installeren op school. Leerlingen van de laatste graad ondersteunen leerlingen van de eerste graad. Op deze manier ontstaat een netwerk, Iwan is nu aangesloten bij de voetbalploeg van zijn peter.