TOPspel is een preventieprogramma ontwikkeld voor het lager onderwijs en situeert zich binnen de brede basiszorg (fase 0) van het zorgcontinuüm. Het geeft de leerkracht tools om effectief te werken aan de sociale vaardigheden van leerlingen Het ondersteunt leerkrachten om een positief klasklimaat te ontwikkelen en in te zetten op krachtig klasmanagement. Op deze manier stelt het de leerkracht in staat om een positieve voedingsbodem te bieden aan de leerlingen, waarin zowel leerkracht als leerling de diversiteit in de klas kan waarderen en benutten.
Doelen
TOPspel beoogt
- het externaliserend probleemgedrag van leerlingen te voorkomen en te verminderen
- het taakgericht gedrag verbeteren
- de positieve sociale relaties tussen leerlingen te bevorderen; waardoor ook
- het klasklimaat verbetert.
TOPspel bereikt dit door de gedragsaanpak van de leerkracht te veranderen en positieve groepsdruk.
Doelgroep
TOPspel is gericht op alle leerlingen van de lagere school en dus niet enkel op leerlingen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van moeilijk hanteerbaar gedrag
Methodiek
De klasleerkracht implementeert TOPspel in de klas tijdens de reguliere lessen (bv. instructieles, les zelfstandig werken). Er moet dus geen extra tijd voor worden uitgetrokken. Tijdens TOPspel zitten leerlingen in TOPspelteams. Er wordt gewerkt met heterogene teams. De leerlingen die het moeilijker hebben met gedrag worden dus niet samen geplaatst. Deze teamgerichte benadering heeft een sterk effect omdat het alle kinderen in de groep brengt.. Het is dus een inclusieve manier van werken.
De teams proberen zich tijdens de les te houden aan drie positieve TOPafspraken (bv. “Wij werken aan onze taak en laten anderen werken”; “Wij zwijgen op teken van de juf”), die gevisualiseerd worden via pictogrammen. De leerkracht geeft leerlingen en teams positieve gedragsgerichte feedback (d.w.z. complimenten, bv., “Jij werkt in stilte aan je taak, proficiat”) voor hun gewenst gedrag in het algemeen en het naleven van de afspraken in het bijzonder. Alle teams bezitten een aantal TOPspelsterren. Wanneer een leerling een afspraak overtreedt, neemt de leerkracht een ster weg van het team waartoe de leerling behoort, zonder verdere commentaar te geven. Op het einde van het spel krijgen alle teams die nog sterren overhouden een vooraf gekozen activiteitsbeloning (bv. met een gekleurde pen schrijven, moppen vertellen, naar muziek luisteren).
TOPspel wordt drie keer per week gespeeld, gedurende 5 a 10min. Geleidelijk aan wordt de speltijd opgebouwd. Per 30 keer spelen verdient de klas een klasster en kan een klas een één-, twee- en driesterrenklas worden. Wanneer een klas TOPspel 30 keer gespeeld heeft, komen ze in een nieuwe level terecht met uitgestelde beloningen, een langere speltijd en leuke extra’s die motiverend en uitdagend zijn (bv. geheimspel).
Trainingstraject
Hoewel TOPspel een eenvoudige methodiek is, is een ondersteuning onontbeerlijk om van de effecten van TOPspel te kunnen genieten. Bij een eenmalige bijscholing blijkt de transfer van wat er geleerd wordt naar de reële klaspraktijk immers moeilijk. Bovendien wordt via een trainingstraject een langdurende, correcte implementatie bevorderd. De Dienst Preventie van de Sleutel werkte een trainingstraject uit bestaande uit 3 groepsgerichte trainingen van een halve dag en twee individuele coachingsessies per leerkracht in de klas verspreid over het schooljaar. Ook kan ondersteunend TOPspelmateriaal aangekocht worden.
Wetenschappelijk onderbouwd
TOPspel is de Vlaamse versie van de Amerikaanse Good Behavior Game en Nederlandse Taakspel en werd ontwikkeld door de Dienst Preventie van de Sleutel i.s.m. Thomas More en K.U.Leuven. Uit quasi-experimenteel onderzoek met TOPspel in 10 Vlaamse basisscholen bleek TOPspel na 1 interventiejaar al effectief te zijn in het verbeteren van de gedragsmanagementvaardigheden van de leerkracht (bv. leerkrachten konden beter orde houden in de klas) en de sociale relaties van leerlingen met gedragsproblemen voorafgaand aan het onderzoek.
Voor meer informatie, zie: Leflot, G., de Sleutel., & Colpin, H. (2017). TOPspel. Effectief omgaan met grensoverschrijdend gedrag in de klas. Caleidoscoop, 29, 6 – 14.
Interesse? Neem contact op met preventie@desleutel.be of neem een kijkje op www.hettopspel.be
Filmpje van De Sleutel met meningen van leerlingen en leerkrachten, ook met uitleg over TOPspel zelf
Kort enthousiasmerend filmpje van een school, vooral veel beelden en minder uitleg over TOpspel