Ruimte maken voor emoties: Gevoelsplekken

Emoties die er mogen zijn

Elke leerling heeft een rugzak. Achter moeilijk hanteerbaar gedrag zitten vaak heel wat opgekropte emoties en gevoelens.  Emotionele remediëring is een ervaringsgerichte methodiek die emoties erkenning geeft en de toestemming geeft ze te uiten, o.a. via het creëren van gevoelsplekken. Iedereen is verschillend in het omgaan met emoties. Het is van belang om erkenning te geven aan deze diversiteit.  Elke leerling kan leren om een opgekropte of ontaarde emotie om te zetten in constructieve taal. Hierbij is de rol van de leerling en het horen van zijn stem cruciaal.  Emotionele remediëring bevordert zo het emotioneel welbevinden en de draagkracht van leerlingen.

Ella heeft het vaak moeilijk op maandag. Haar ouders zijn gescheiden en maandag is wisseldag. Ze is dan erg stil in de klas. Tijdens de speeltijd trekt zich terug in de toiletten. Het lijkt dat je niet tot haar kan doordringen op zulke momenten. Je maakt je zorgen als leerkracht.

Adil kan moeilijk tegen zijn verlies. Hij is erg gedreven. Bij een spelletje in de klas of op de speelplaats moet hij kost wat kost winnen. Bij verlies ontploft hij. Het kan soms lang duren.  Het gebeurt dat hij na de speeltijd in de klas erg boos blijft en weigert mee te werken. Je probeert hem af te leiden maar dat lijkt niet te helpen. .

Nora heeft het soms moeilijk met andere leerlingen uit de klas. Ze voelt zich snel geviseerd. Bij het maken van een klassikale oefening begint ze wat onrustig op haar stoel te wiebelen om nadien helemaal uit te vliegen tegen een medeleerling.  Als leerkracht heb je niet gezien wat de aanleiding precies was. Dit is niet de eerste keer.

Deze leerlingen ervaren heftige emoties. Het kan jou als leerkracht voor uitdagingen stellen. Hoe ga je om met een leerling die plots ontploft of zich juist terugtrekt? Leerlingen worden vaak gestraft wanneer ze kwaad worden. De theorie van de emotionele remediëring toont ons dat dit een verkeerd signaal is. Boosheid mag er zijn en dat moeten we onze leerlingen ook leren. Ze moeten er op een goede manier mee leren omgaan. Als dat lukt dan kan je veel moeilijk hanteerbaar gedrag voorkomen.

Lut Celie, psychotherapeute en coördinator van De Bleekweide spreekt over de nood aan ‘Emotionele Remediëring’ (E.R). Deze methodiek is ontstaan vanuit handelingstheoretisch perspectief waarbij kinderen en jongeren aangemoedigd worden om zelf te handelen en te leren uit situaties. Het achterliggende idee is dat men aandacht moet hebben voor de emotie die achter het gedrag zit. Het is immers met die emotie dat men aan de slag kan gaan of kan remediëren.

Wat?

Emotionele remediëring is een ervaringsgerichte methode die emoties erkenning geeft en de toestemming geeft om ze te uiten. Elke leerling kan leren om een opgekropte of ontaarde emotie om te zetten in constructieve taal. De interventie verlaagt de weerstand, waardoor leerlingen gestimuleerd worden tot exploratie en het onthullen van hun gevoelswereld.

Hoe?

Meester Noah, leerkracht van Adil: ‘ik heb beslist om samen met Adil na te denken over wat hem kan helpen op zo’n moment. Ik verschoot ervan dat hij zelf heel goed kon zeggen waar hij nood aan heeft. 

Soms is het voldoende indien een leerling zijn boosheid kan kanaliseren via een stressbal of door zelf te beslissen even af te koelen op de gang. Soms is dit echter niet voldoende. Er is dan nood aan het creëren van gevoelsplekken. Gevoelsplekken zijn tastbare, afgebakende plekken waar een bepaalde emotie en de daarmee gepaard gaande gedragsuitingen op een constructieve manier kunnen worden (h)erkend, benoemd, veruiterlijkt en verwerkt. Hierdoor kunnen kinderen en jongeren hun emoties beter reguleren en verhoogt het emotioneel welbevinden. Er wordt uitgegaan van een bottom-up systeem waarbij de leerlingen helpen aan het ontwerp en aan de opbouw van de gevoelsplekken. Op deze manier kunnen er gevoelsplekken gecreëerd worden rond verschillende emoties.

Meester Noah merkte dat niet alleen Adil maar ook andere leerlingen nood hadden aan een plaats waar ze hun boosheid konden tonen. Hij creëerde samen met de leerlingen een gevoelsplek op school.  ‘We hebben aan de leerlingen gevraagd wat ze nodig hebben in de bozenplek. De leerlingen kwamen o.a. op het idee van een krasbord, een boksbal, een kussen om in te roepen. Ze hebben de bozenplek ook mee creatief vormgegeven.’

Leerlingen geven aan dat veruiterlijken van een gevoel op een daartoe bestemde gevoelsplek effectief is. Vooral de bozenplek wordt als doeltreffend ervaren, zowel door leerlingen als door leerkrachten. Leerkrachten vinden boosheid een moeilijke emotie die zich geregeld toont in ontspoord gedrag. Het stemt hen gerust te weten dat er een plekje is waar leerlingen hun boosheid kunnen veruiterlijken. Het non-verbale karakter wordt hierbij erg geapprecieerd.  Leerlingen worden op hun beurt zich bewust van hun emotie boosheid en ze weten dat ze dit kunnen tonen in de bozenplek. Boosheid omzetten in aanvaardbaar gedrag op een specifieke plek, dat helpt. 

Het is belangrijk om de leerlingen te betrekken bij het maken van een gevoelsplek. Leerlingen weten immers zelf heel goed wat hen helpt op moeilijke momenten.

Juf Mona: ‘Er zijn nog leerlingen zoals Ella in onze school. Na wat beraadslagen hebben we ervoor gekozen om een troostplek te maken. Eerst deden we een brainstorm met de leerlingen over hoe het eruit zou zien. Nadien bouwden we het samen het hen op. We zijn er erg fier op.  Leerlingen kunnen naar daar gaan indien ze verdrietig zijn of zich niet zo goed voelen. Het is een knusse plek geworden! Leerlingen kennen het en weten hun weg ernaartoe goed te vinden.’

Doel?

• Nieuwe mogelijkheden en alternatieven aanreiken om adequaat om te gaan met opgekropte emoties, ongenoegen, frustraties.
• Het aanleren van emotionele vaardigheden
• Preventie: Minder moeilijk hanteerbaar gedrag en verhogen van emotioneel welbevinden
• Competenties en vaardigheden versterken (via workshops, lezingen, vorming) van leerkrachten, begeleiders en ouders in het omgaan met extreme gevoelens en daarbij horende gedragsuitingen om zo moeilijk hanteerbaar gedrag te voorkomen.
• Geen stoornisdenken maar mild en bewust leren kijken en luisteren naar kinderen en jongeren.

Effectieve preventie

Emotionele Remediëring kan preventief worden ingezet worden voor alle leerlingen. Het aanleren van emotionele vaardigheden brengt grote veranderingen teweeg in gedrag, handelingen en reacties van leerlingen. Het werken met gevoelsplekken leert leerlingen om aandachtig te zijn voor hun gevoelens en leert hen ermee om te gaan, alvorens ze te hoog oplopen (zie tolerantievenster voor stress).  Een belangrijke, unanieme uitspraak van directies en leerkrachten is ‘ de agressie op de speelplaats daalt’. Scholen ervaren een grote nood aan handvatten om om te gaan met moeilijk hanteerbaar gedrag en emoties. 

Emotionele remediëring is een wetenschappelijk onderbouwde methodiek. Onderzoek toont aan dat leerlingen zich goed moeten voelen om goed te kunnen leren (Pasteels, et al.,2013). Bovendien kan het niet praten over een emotionele pijn in sommige gevallen schadelijker zijn dan de gebeurtenis zelf (Brown, 2013). Uit ervaring en onderzoek (van den Broek, Slagboom, & Schoot, 2011) blijkt eveneens dat het non-verbale karakter van de interventie (emotionele remediëring) de weerstand verlaagt waardoor leerlingen gestimuleerd worden tot het erkennen en tonen van hun gevoelswereld.

Praktisch

Interesse in Emotionele Remediëring en het ontwikkelen van gevoelsplekken op jouw school? Emotionele Remediëring kan uitsluitend via de Bleekweide vzw opgestart worden.

• Tweededaagse ER-binnenremediëring (kan door teams worden aangevraagd of via individuele inschrijving).
• Het grote traject 'ER-gevoelsplekken' kan als jaarthema worden gekozen door een school

Bleekweide vzw

Groot-Begijnhof 16 A

9040 Sint-Amandsberg (Gent)