In deze podcast gaat Prof. Elisabeth De Schauwer in op de verschillende metaforen die van toepassing zijn op de posities van ouders met een kind/ jongere in een inclusietraject. De mama van Daan vertelt over haar ervaringen.
De podcast biedt verschillende inzichten maar de vraag blijft wat moet ik er nu mee als leerkracht? Uit onderzoek (Van Hove, e.a., 2009) komt naarvoor dat ouders heel snel in één positie gezet worden. Vaak is het rol van de strijdvaardige ouder. Als je een ouder in deze positie bent tegengekomen, vergeet je dat niet zo snel. Het Steunpunt voor Inclusie geeft een aantal handvatten mee; 'Hoe jij als leerkracht ouders kan ondersteunen? Hoe kunnen er andere manieren van interactie ingezet worden zodat ouders tussen de verschillende posities kunnen bewegen?'
Reiziger
Reizigers komen heel moe maar vol inspiratie terug van hun tocht en willen heel graag hun verhalen delen met anderen.
BV: Bij de logopedist hebben twee mama’s elkaar ontmoet en verhalen uitgewisseld over de verschillende leesmethodes die bij hun zonen gehanteerd worden. Vol enthousiasme komt de mama van de jongen uit jouw klas jou hierover vertellen.
Durf nieuwsgierig te zijn naar het verhaal van deze mama. Vraag haar wat zij zo interessant vindt aan die andere leesmethode en hoe die inzichten tegemoetkomen aan de specifieke onderwijsbehoeften van haar zoon. Bekijk eventueel op een ander moment hoe jullie dit kunnen doen werken in de klas en wat jij als leerkracht daarvoor nodig hebt. Je kan navragen bij de ouders of het goed zou zijn als je eens contact kan nemen met die andere leerkracht of met de logopediste.
Kuifje in hulpverleningsland
Kuifje voelt zich vaak alleen in de mysteries die hij dient op te lossen in het zeer uitgebreide hulpverlenersland. Hij komt heel veel mensen tegen waar hij tegelijk van afhankelijk is en nodig heeft en toch ook afstand van wil nemen.
BV: Een kind dat een individueel aangepast curriculum (IAC) volgt, maakt de overstap van lager naar secundair onderwijs. Haar ouders stellen allerlei vragen naar de vormen van ondersteuning die mogelijk zijn. Zelf heb je nog ooit gewerkt met een ‘IAC’ en alles is nieuw voor jou. Ondersteuners van een ondersteuningsnetwerk, persoonlijk-assistenten, stagiaires zijn nieuwe actoren en je bent niet zeker hoe je de groepsdoelen kan vertalen naar de individuele doelen die deze leerling nodig heeft.
Vraag aan de ouders gerust naar voorbeelden van IAC-plannen en hoe deze in het verleden tot stand gekomen zijn. Vraag naar hulpbronnen die kunnen ondersteunen zoals de klasleerkracht van vorig jaar of de persoonlijke assistent. Ouders delen heel graag hun ervaringen en appreciëren het wanneer er naar hun expertise gevraagd wordt.
BV: De ouders hebben voor een stagiaire gezorgd om hun kind te ondersteunen in de klas. Binnen enkele weken komt er een meerdaagse uitstap aan en je stemt af met de stagiaire over de activiteiten die haalbaar zijn en de welke niet. Achteraf sturen jullie een verslag hierover naar de ouders dat op weerstand stuit.
Ouders waarderen dat er spontaan overleg gebeurt tussen de mensen op school. Wat zij wel jammer vinden is dat er enkel een beslissing wordt meegedeeld en dat zij geen inspraak hebben gekregen. Betrek ouders tijdens het hele proces en niet alleen op het einde. Zij zijn een waardevolle partner die mee kan helpen zoeken naar mogelijkheden. Soms loopt het al eens verkeerd. Ga dan in gesprek, maak duidelijke afspraken en probeer het de volgende keer opnieuw.
Trainer
Vanuit hun opgebouwde expertise handelen ouders als trainer van de leden in het team rond hun kind. Hierbij is er nood aan tweerichtingsverkeer tussen ouders en de teamleden.
BV: Aan de start van het nieuwe schooljaar is het altijd spannend om de opstart vlot te laten verlopen. Dit schooljaar is er een nieuwe leerkracht en bovendien blijkt dat er een nieuwe ondersteuner zal starten. De ervaring die de vorige leerkracht en ondersteuner hebben opgebouwd met de leerling, zijn ouders en met het schoolteam zal dus moeten doorgegeven worden.
Bespreek op school op welke manier er een overdracht kan gebeuren en bereid het startoverleg grondig voor binnen jouw team. Je kan al nagaan welke teamleden zullen blijven werken rond deze leerling. Hierbij denk je bijvoorbeeld aan de zorgcoördinator maar op de eerste plaats zijn ouders de meest continue figuren. Faciliteer de overdracht tussen oude en nieuwe teamleden. Zo zorg je ervoor dat ouders zich niet alleen voelen in het “trainen” van nieuwe mensen die op het pad van hun kind opduiken.
Als leerkracht kan het spannend zijn wanneer er voor het eerst een leerling met een grotere ondersteuningsnood in jouw klas komt. Ouders geven graag hun ervaring door aan anderen die in het leven van hun kind komen maar hopen ook op tweerichtingsverkeer. Neem het initiatief en vraag deze ouders wat er in het verleden al gewerkt heeft, wat zij van jou verwachten en laat hen weten dat je steeds open staat voor suggesties.
Manager
Managers zorgen ervoor dat het hele team naar hetzelfde doel toewerkt. Net zoals elke goede manager hebben zij hiervoor ook aandacht voor de diversiteit binnen het team. Ze proberen elk teamlid te motiveren en bewaren tegelijkertijd de rode draad. Maar mogen managers soms ook nog gewoon mama en papa zijn?
BV: Er wordt gezocht naar een moment om een volgend overleg te plannen. Voor beide ouders zijn afspraken binnen de schooluren niet evident omdat zij niet zomaar verlof kunnen nemen op het werk. Toch blijven de verschillende gesprekspartners aandringen op een moment tijdens de schooluren. Bovendien moeten de ouders dit zien in te plannen naast andere afspraken voor therapie en zorg, die ook vaak overdag doorgaan.
Zorg dat het overleg efficient en doelgericht verloopt. Breng ter sprake dat het goed zou zijn als ook andere mensen die met hun kind werken op die momenten aanwezig kunnen zijn. Hiermee kan je een win-win creëren waarbij zowel informatie en aanpak snel kan afgestemd worden, maar ook dat ouders geen bijkomende afspraken moeten maken.
Bruggenbouwer
Bruggenbouwers willen de relatie versterken tussen zichzelf en de mensen in het team rond hun kind. Verhalen, kleinere anekdotes en praatjes tijdens informele contacten zijn hierbij de tools bij uitstek.
BV: Een mama stelt voor om het evaluatieoverleg op het einde van het 4e leerjaar bij haar thuis te laten doorgaan. Zij zal koken voor de klasjuf van het 4e, de zorgcoördinator en de directrice. De ondersteuner en de privé-logopediste zijn ook uitgenodigd. Daarbij stelt ze ook onmiddellijk voor om de leerkracht van 5e leerjaar volgend schooljaar en de nieuwe stagiair ook uit te nodigen.
Deze mama wil haar waardering uitdrukken voor de inspanningen die het voorbije schooljaar geleverd zijn. Ook al was dat met ups en downs, toch heeft zij het gevoel dat dit team haar kind graag ziet en dat zij als gezin welkom zijn op deze school. Ze wil dan ook graag tonen wie zij zijn als gezin. Niet alleen aan het team van het voorbije jaar, maar zij wil meteen ook de brug leggen naar de nieuwe leerkracht. Naast de noodzakelijke agenda voor het overleg moet hier ook ruimte gecreëerd worden om de relatie met deze mama te versterken. De vakantie staat voor de deur, het is een uitgelezen moment om te weten hoe hun vakantie er uitziet, gaat de ondersteuner mee?,etc.
Koorddanser
Koorddansers balanceren zich heel voorzichtig tussen wat zij wel en niet zullen zeggen. Zij zoeken voortdurend balans in wat zij willen voor hun kind en wat zij durven vragen aan mensen om dit te realiseren.
BV: Er vindt een overleg plaats op school om de gewijzigde ondersteuningssituatie van een leerling te bespreken. De ouders hebben de voorbije jaren een heel netwerk aan vrijwilligers ingezet om enkele dagen per week bijkomende ondersteuning te komen geven in de klas. Door omstandigheden is dit voor de ouders niet langer haalbaar, zij willen de ondersteuning afbouwen. Ze willen heel zorgzaam zijn naar de leerkracht en de ondersteuner maar willen tegelijk ook dat zij samen toewerken naar het ontwikkelen van strategieën zodat hun zoon ook zonder die extra hulp in de klas kan participeren. Er vindt een heel voorzichtig gesprek plaats waarbij de ouders op niemands tenen willen trappen en toch hun intenties duidelijk willen maken.
Deze ouders zou je kunnen helpen door onbevangen te luisteren naar wat zij te vertellen hebben. Sluit zinnetjes als “ja maar”, “dat is jouw mening” of “het gaat niet anders” uit in het gesprek. Want wanneer we deze binnenbrengen zijn we al niet meer aan het luisteren naar wat deze ouders te vertellen hebben. Het is een kwestie om eerst te luisteren en dan pas naar oplossingen te zoeken.
Strateeg
Strategen leggen hun verschillende opties voor zich uit en wegen dan heel goed af welke de beste is. Ze pakken het voorzichtig en doordacht aan om de juiste partners te zoeken, prioriteiten te stellen en optimale timing te bepalen.
BV: Op zijn vorige school stuitten de ouders van een jongen op heel wat weerstand om de aanpassingen die hij nodig had te verkrijgen. Op zijn nieuwe school dit jaar is hij is ingeschreven onder ontbindende voorwaarden. Binnenkort komt er een groot overleg om af te wegen of de nodige aanpassingen redelijk zijn en hij dus al dan niet definitief kan ingeschreven worden. Zijn mama probeert op informele manier voorzichtig te polsen hoe de zaken lopen. Ze twijfelt ook heel erg of ze tussentijds een overleg met de directie durft aan te vragen. Ze weet ook niet goed of het een goed idee is om zich tijdens het groot overleg te laten bijstaan door iemand van Steunpunt voor Inclusie. Ze wil tegelijkertijd aangeven dat zij mee wil zoeken naar oplossingen, maar wil ook niet overkomen als bemoeiziek. Ze wil wat meer duidelijkheid over de stand van zaken maar wil ook vertrouwen geven aan het schoolteam.
Als leerkracht twijfel je wellicht ook wel eens over de juiste aanpak. Toch is het belangrijk om duidelijk te zijn in communicatie. Neem het perspectief in van deze mama en vraag je af hoe jij aan haar nood aan transparantie kan tegemoetkomen. Ook moeilijke boodschappen moeten gebracht worden. Dit doe je door je enerzijds zorgzaam uit te drukken over jullie relatie en anderzijds door toch de moeilijke inhoud te brengen en perspectief te geven. Op die manier weten ouders tenminste waar zij staan en kunnen zij ondersteunend zijn in het zoeken naar oplossingen. Tegen deze ouder kan je zeggen: “Ik merk dat je meer informatie wilt over hoe het gaat met jouw zoon in de klas. Ik had nog niets gezegd omdat ik jou niet ongerust wilde maken, toch wil ik je ook niet buiten sluiten. Het gaat moeilijk op een aantal vlakken en we weten niet goed hoe we dit kunnen oplossen. Dit zou ik graag bespreken op het overleg of op een ander moment”.
Strijder
Strijden voor je kind is een vanzelfsprekendheid voor elke ouder. De strijder komt vooral naar boven wanneer mensen in het nauw worden gedreven of wanneer zij voelen dat hun kind onder vuur ligt.
BV: Een papa moet het rapport onderteken van zijn zoon die het door zijn spraak-taalstoornis, niet gemakkelijk heeft op school. De jongen werkt heel hard op school, in therapie en nog eens thuis met zijn papa om toch maar mee te kunnen. Het rapport staat helaas vaak vol met zwakke cijfers. De commentaar van de vakleerkrachten is er vooral gericht op zijn inspanningen: “Kan beter”, “Je hebt je huiswerk niet ingeleverd”, “Probeer tijdens de les wat meer op te letten”, “Thuis opnieuw studeren”, enzoverder. Voor deze papa is het genoeg geweest en hij schrijft een boze brief naar de klasleerkracht waarin hij vraagt naar een overleg.
Deze ouder moet meegenomen worden als een partner en niet als een tegenstander worden beschouwd. Deze papa weet dat de beperking van zijn zoon er altijd zal zijn. Hij hoeft er ook niet steeds op gewezen te worden dat er dingen zijn die hij niet kan en misschien nooit zal kunnen. Geef eerst erkenning aan de positieve zaken waar deze leerling in groeit. Hiermee stimuleer je niet alleen de leerling om te blijven proberen, je bouwt ook een vertrouwensrelatie op met zijn papa. Door voldoende ruimte te maken voor wat wél goed loopt zal je de kans krijgen om daarna samen met deze papa te bekijken wat niet zo vlot loopt en hoe dit kan aangepakt worden. Wie weet komen jullie samen wel tot strategieën die deze leerling toelaten om zijn talenten, inspanningen en groei in de verf te zetten.
Ontdekker
Ontdekkers komen door hun kind met een beperking voortdurend in contact met nieuwe inzichten en gevoelens die zij zonder hun kind nooit zouden hebben gekend.
BV: Een mama heeft zich aangesloten bij Ouders voor Inclusie, een organisatie die zich inzet voor het recht op inclusie van kinderen met een beperking en hun ouders. Ze heeft hier heel veel nieuwe mensen leren kennen en vrienden gemaakt. Als vrijwilliger gaat zij getuigenissen brengen op hogescholen aan studenten orthopedagogie of uit de leerkrachtenopleiding. Ze sluit ook regelmatig mee aan op overleg tussen ouder- en belangenverenigingen op het kabinet. Hierdoor helpt zij niet alleen mee aan het ontwikkelen van de visie van anderen, ook haar eigen visie en vaardigheden worden door deze contacten verder ontwikkeld. Ze wordt uitgedaagd in de manier waarop zij naar diversiteit kijkt en neemt die inzichten mee in haar persoonlijke ontwikkeling en in de manier waarop zij haar andere kinderen opvoedt. Wat een verrijking heeft haar zoon meegebracht!
Als leerkracht word je professioneel uitgedaagd door een kind met specifieke onderwijsbehoeften en door zijn ouders. Je leert hoe je krachtige onderwijsstrategieën kan toepassen, hoe je multidisciplinair kan samenwerken, hoe je teamteaching toepast in je klas, hoe jouw blik op diversiteit wordt uitgedaagd en ook hoe je de andere leerlingen in je klas hiermee kan versterken. Omarm deze uitdagingen als kansen om jezelf te professionaliseren en een nog sterkere leerkracht te worden. Benoem naar collega’s en naar de ouders toe wat deze leerling in jouw klas of school binnenbrengt en hoe jij je daardoor ook ontwikkelt. Het zal bij sommige collega’s een verraste reactie teweegbrengen, maar bij de ouders vooral herkenbaarheid en trots dat zij dit met jou mogen delen.
De metaforen zijn gebaseerd op het doctoraatsonderzoek van Prof. De Schauwer en het artikel Geert Van Hove , Elisabeth De Schauwer , Kathleen Mortier , Sigrid Bosteels , Greetje Desnerck & Jos Van Loon (2009) Working with mothers and fathers of children with disabilities: metaphors used by parents in a continuing dialogue, European Early Childhood Education Research Journal, 17:2, 187-201.